Porady dla rodziców- jak rozpoznać zaburzenia

Jak rozpoznać zaburzenia rozwojowe u dzieci?

Dorota Kalinowska – psycholog

ADHD – nazewnictwo

•   Wg DSM – IV TR:
  ADHD – Attention Deficit Hyperactiviti Disorder
  /zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi/
•   Wg ICD 10: Hyperkinetic Disorder /zaburzenia hiperkinetyczne/

Podtypy ADHD wg DSM IV TR

Porównanie klasyfikacji

Statystyki

1. 3 % – 7% dzieci szkolnych;
2. Występowanie wg podtypów:
 Mieszany: 50 – 75%
 Z przewagą zaburzeń uwagi: 20 – 30%  Z przewagą nadruchliwości: < 15%

3. Kobiety częściej reprezentują podtyp z zaburzeniami uwagi
4. 60% pacjentów ma objawy w wieku dorastania i dorosłości.

ADHD – czym nie jest?

Określenie „zespół nadpobudliwości psychoruchowej” nie jest synonimem:
 Agresji
 Zaburzeń zachowania

 Chwilowego pogorszenia samopoczucia
 Żywego temperamentu
 Celowego łamania norm i przekraczania granic  Niespokojnego dziecka

ADHD – kryteria diagnostyczne

Aby móc rozpoznać ADHD konieczne jest wystąpienie odpowiedniej

liczby objawów w obszarach:
 Zaburzeń koncentracji uwagi  Nadruchliwości
 Impulsywności

ADHD – zaburzenia koncentracji uwagi

 Dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć szkolnych, pracy lub w czasie wykonywania innych czynności. Popełnia błędy wynikające z niedbałości.

 Dziecko ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach.

 Często wydaje się, że dziecko nie słucha tego, co się do niego mówi.

ADHD – zaburzenia koncentracji uwagi

•   Dziecko nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji i ma kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych oraz wypełnianiem codziennych obowiązków, jednak nie z powodu przeciwstawiania się lub niezrozumienia instrukcji.
•   Dziecko często ma trudności z zorganizowaniem sobie pracy lub innych zajęć. Dziecko nie lubi, ociąga się lub unika zajęć wymagających dłuższego wysiłku umysłowego – jak nauka szkolna lub odrabianie zajęć domowych.

ADHD – zaburzenia koncentracji uwagi

 Dziecko często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć np.: zabawki, przybory szkolne, ołówki, książki, narzędzia.

 Dziecko łatwo się rozprasza pod wpływem zewnętrznych bodźców.

 Dziecko często zapomina o różnych codziennych sprawach.

ADHD – nadruchliwość

•   Dziecko ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp bądź nie jest w stanie usiedzieć w miejscu.
•   Dziecko wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia.
•   Dziecko chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewłaściwe.

ADHD – nadruchliwość

 Dziecko często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem.

 Dziecko często jest w ruchu, „biega jak nakręcone”.  Dziecko często jest nadmiernie gadatliwe.

ADHD – impulsywność

•   Dziecko wyrywa się z odpowiedzią zanim zostanie sformułowane pytanie.
•   Dziecko często ma kłopoty z czekaniem na swoją kolej.
•   Dziecko często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca się do rozmowy lub zabawy)

Nadmierna impulsywność

 Osoba bez zaburzenia:
Pomysł —– stop—– ocena sytuacji —– decyzja

 OsobazADHD:
Pomysł —–brak hamowania —–realizacja

ADHD – dodatkowe kryteria

 Objaw musi utrzymywać się minimum 6 miesięcy w stopniu utrudniającym zachowanie, bądź w stopniu nieadekwatnym do fazy rozwoju.

 Nasilenie objawów musi być większe niż normalny obraz danej cechy u dzieci w tym samym wieku.

 Objawy muszą powodować pogorszenie funkcjonowania. Dziecko z powodu objawów ma problemy w domu i szkole.

ADHD – dodatkowe kryteria

 Obserwowane objawy powinny ujawnić się przed 7 rokiem życia.

 Objawy nadpobudliwości psychoruchowej nie są częścią innego zaburzenia.

Dziecko z ADHD w szkole

 90% dzieci pracuje mało wydajnie w szkole;  90 % dzieci nie uczestniczy aktywnie w lekcji;  60% ma problemy z pisaniem;
 20% ma problemy z czytaniem;

 90% dzieci osiąga słabsze wyniki w szkole;  Niższy iloraz inteligencji;

Dziecko z ADHD w szkole

 24-70% dzieci doświadcza trudności szkolnych:  Dysleksja 15-30%
 Dysortografia 26%
 Dyskalkulia 10-60%

 Dysgrafia występuje często (nie określono %)

Następstwa ADHD

 Trudności w relacjach z rówieśnikami;  Problemy w relacjach z dorosłymi;
 Niska samoocena;
 Depresja;

 Zaburzenia lękowe;

Rola nauczyciela w pracy z dzieckiem z ADHD

•   Pomoc specjalistom w procesie diagnozy.
•   Dokonanie rzetelnej i obiektywnej obserwacji dziecka.
•   Odnoszenie się do konkretnych zachowań dziecka, bez formułowania własnych hipotez.
•   Unikanie oceny zachowania dziecka (np. niegrzeczny).

Rola nauczyciela w pracy z dzieckiem z ADHD

 Opisanie funkcjonowania dziecka pod kątem:  Zdolności koncentracji uwagi
 Ruchliwości/impulsywności
 Jakości relacji z rówieśnikami

 Jakości relacji z dorosłymi
 Umiejętności przestrzegania norm i zasad  Osiągnięć szkolnych

Praca z dzieckiem – metody

1. Praca na poprzeczce.

•   Ustalane cele do pracy powinny uwzględniać możliwościdziecka lub w niewielkim stopniu ją przekraczać.
•   Zasada: spróbuj samodzielnie, a jeśli będziesz miał trudności to pomogę Ci.
•   Dorosły musi być „pomagaczem”, a nie „wyręczycielem”.

Praca z dzieckiem – metody

2. „Okulary”

 Na nadruchliwość:

•   Zaakceptuj potrzebę ruchu dziecka;
•   Pozwól dziecku na niewielki niepokój ruchowy;
•   Ukierunkuj potrzebę ruchu, np. daj zadanie do wykonania;
•   Określ ramy nadruchliwości, czyli ustal gdzie i jak wolno się poruszać;
•   Nieaprobowane objawy nadruchliwości zastąp innymi zajęciami ruchowymi, np. pozwól na ściskanie piłeczki.

Praca z dzieckiem – metody

 Na impulsywność:

•   Nad impulsywnością trudno pracować, z uwagi nazapominanie przez dziecko zasad.
•   Problemem jest to, iż dziecko w odpowiednim momencie nie pamięta o regułach.
•   Przypominajcie zasady tak często, jak jest to konieczne.
•   Zaakceptuj fakt, iż zachowania impulsywne będą sięzdarzały.
•   Przewiduj niebezpieczne zdarzenia.
•   Nie dyskutuj z dzieckiem.

Praca z dzieckiem – metody

 Na zaburzenia koncentracji uwagi:

•   Dziel zadania tak, aby dziecko mogło je wykonać w takim czasie, w jakim może się skupić (np. zamiast jednej pracy klasowej, zrób dwie krótsze).
•   Ogranicz ilość bodźców, które mogą rozpraszać dziecko (np. pierwsza ławka, minimalna ilość rzeczy na ławce, miejsce z dala od okna)
•   Pomóż dziecku skupić się na zadaniu (ustal z dzieckiem sygnał np. dotknięcie ramienia i komentarz „pracuj”).

Praca z dzieckiem – metody

3. Wydawanie poleceń:

•   Podejdź do dziecka;
•   Skup jego uwagę na sobie;
•   Wypowiedz polecenie używając 3-4 słów;
•   Poproś o powtórzenie polecenia.

4. Pochwały:

•   Wybierzmy konkret zamiast ogółu;
•   Nie oceniamy chwaląc;
•   Pochwalmy tak, aby nie dało się tego podważyć;
•   Chwalmy wg zasady: opisz to co widzisz + nazwij cechę dziecka + nazwij uczucia.

Podsumowanie

Klasyczne objawy ADHD:
 Impulsywność
 Nadruchliwość
 Zaburzenia koncentracji uwagi Funkcje wykonawcze:

 Niski próg frustracji
 Trudności w planowaniu
 Słabo rozwinięta mowa wewnętrzna
 Trudności w samokontroli zachowania
 Trudności w wyhamowaniu swoich reakcji
 Słaba zdolność korzystania z wcześniejszych doświadczeń

Podsumowanie

Zaburzenia współwystępujące:
 Specyficzne trudności szkolne
 Zaburzenia zachowania
 Zachowania opozycyjo-buntownicze

 Zaburzenia integracji sensorycznej

 Lęk
 Depresja
 Tiki
 CHAD